Atopowe
zapalenie skóry jest coraz powszechniej
występującym problemem nie tylko wśród dzieci, ale również u dorosłych.
Objawy choroby mogą nasilają się w okresie jesienno-zimowym i bywają wówczas
bardzo uciążliwe. Warto zatem poznać skuteczne metody, które pomogą złagodzić
objawy skórne.
Atopowe zapalenie skóry jest uwarunkowane
genetycznie. U chorych oraz u członków ich rodzin często występują rozmaite
objawy atopii. Choroba charakteryzuje się zmianami wypryskowymi z wybitnie
nasilonym świądem i lichenizacją (skóra w miejscu zmian staje się sucha, szorstka i
pogrubiała). Objawy te widoczne są zazwyczaj już w dzieciństwie.
Atopowe zapalenie skóry ma przewlekły i nawrotowy przebieg, w dużej części
przypadków z tendencją do samoistnego wygasania. Z reguły u niemowląt i małych dzieci
choroba rozpoczyna się od postania wyprysku (objawy wysiękowe nasilone w
obrębie podbródka, zmiany rumieniowe zlokalizowane są na policzkach i czole).
Często po kilkuletniej przerwie dochodzi do powstania objawów charakterystycznych
dla atopowego zapalenia skóry. W wyprysku niemowlęcym przeważają objawy
wysiękowe i nawarstwione strupy. Wraz z wiekiem zmiany lokalizują się głównie w
zgięciach łokciowych
i podkolanowych, dodatkowo na karku, czy nadgarstkach Są to rozsiane lub zlewne
grudki wysiękowe. Niekiedy występują zmiany w postaci hiperkeratotycznego złuszczania skóry dłoni i stóp,
bądź wysychania warg. Współistniejącym objawem mogą być również alergie
pokarmowe, które bardzo rzadko występują wśród dorosłych. W wieku starszym
przebieg jest znacznie łagodniejszy. Powyżej 30 roku życia u większości chorych
następuje samoistna remisja. U dorosłych umiejscowienie jest podobne, jednak z
częstszym zajęciem grzbietów rąk. Występuje także większa tendencja do lichenizacji
miejsc objętych atopią. U około połowy chorych współistnieje lub w późniejszym
okresie trwania choroby pojawia się dychawica oskrzelowa lub katar sienny, ale
nie ma ścisłej zależności pomiędzy nasileniem zmian skórnych a objawami
dychawicy.
Choroba charakteryzuje się zróżnicowanym obrazem
klinicznym, w związku z tym opracowano kryteria rozpoznawcze dzielące się na
dwie grupy: kryteria większe (nasilony świąd, typowe umiejscowienie, przewlekły
i nawrotowy przebieg, atopia u chorego lub rodzinny wywiad atopowy) oraz
mniejsze (suchość skóry, rogowacenie w obrębie ujść mieszków włosowych i/lub rybia łuska, natychmiastowe odczyny
skórne, podwyższone stężenie przeciwciał IgE, początek choroby w dzieciństwie, skłonność
do nawrotowych zakażeń skóry, zaćma, nietolerancja wełny, nietolerancja
pokarmów, zaostrzenia po stresach
psychicznych, biały dermografizm – reakcja
alergiczna wywołana mechanicznie, wskutek potarcia skóry lub ucisku). Z reguły pełnienie 3 spośród 4 głównych
kryteriów stanowi podstawę diagnozy atopowego zapalenia skóry.
Istnieją metody pozwalające na złagodzenie
objawów skórnych. W leczeniu miejscowym stosuje się
zawiesiny, kremy, pasty lub maści neutralne albo zawierające kortykosteroidy.
Terapia kortykosteroidami jest często stosowaną metodą farmakologiczną, która
okazuje się skuteczna w przypadku łagodzenia miejscowych zmian zapalnych towarzyszącym atopowemu
zapaleniu skóry. Należy jednak pamiętać, że długotrwałe ich stosowanie powoduje
ścieńczenie skóry (aż do jej zaniku), czy zanik błon śluzowych wskutek
upośledzenia syntezy kolagenu.
Korzystne działanie może przynieść
fotochemoterapia (PUVA). Bardzo często podkreśla się szkodliwy wpływ
promieniowania UV na skórę, jednak zastosowanie
odpowiednio dobranej dawki skutkuje złagodzeniem objawów atopii. Fotochemoterapia
jest łączoną formą leczenia światłem ultrafioletowym w wykorzystaniem
specjalnych substancji chemicznych, będących fotouczulaczami, czyli substancjami zwiększającymi wrażliwość skóry na nadfiolet
– psoralenów. Fotochemoterapia klasyczna opiera się na doustnym przyjęciu leków
(8-metoksypsoralenu lub 5-metoksypsoralenu) celem uwrażliwienia skóry na działanie promieni
ultrafioletowych (UV) 1-2 godziny przed naświetlaniem promieniowaniem UVA
(320-400 nm, szczyt naświetlania 365 nm). Należy podkreślić, iż stosownie
psoralenów przed naświetleniem w zwykłym
solarium jest niebezpiecznym zabiegiem. Lampy solaryjne emitują bowiem dużo
szersze spektrum promieniowania UVA, a także promieniowanie UVB, co
w połączeniu z lekami skutkuje bardzo poważnymi oparzeniami. Istotnym jest, aby
przed rozpoczęciem leczenia odbyć konsultację lekarską, na podstawie której
można zostać zaklasyfikowanym do naświetleń.
Istotnym elementem w pielęgnacji skóry atopowej
jest jej natłuszczanie, bowiem ochronna warstwa lipidowa naskórka zostaje
zaburzona, a to skutkuje wysuszeniem naskórka oraz podatnością na stany zapalne
i infekcje. Skuteczne może okazać się stosowanie emolientów bogatych w
niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, które natłuszczają wysuszony naskórek,
a także stwarzają barierę ochronną przed działaniem szkodliwych czynników środowiska
zewnętrznego. Jest to szczególnie ważny etap pielęgnacji po uprzednim kontakcie
skóry z wodą, kiedy naturalna bariera lipidowa skóry ulega zmyciu. Coraz częściej
na rynku są dostępne również żele pod prysznic w formie emolientów, których stosowanie stanowi dodatkowy czynnik
ochronny dla skóry atopowej.